Yıldız Nedir? Nasıl Oluşur ve Özellikleri Nelerdir
Ölen bir yıldızın geriye bıraktığı bulutsularda doğarlar. Yıldızlar evrendeki birçok gökcismi gibi ihtişamlıdır. Güneşimiz gibi yıldızlar milyonlarca yılda doğarak ömürleri boyunca çevresine ısı ve ışık yayar.
Yıldızlar kendi enerjisini üretebilen dev kütleli gökcisimleridir. Çevresine ısı ve enerji yayarlar. Güneşimiz de evrendeki milyarlarca sayıdaki yıldızdan biridir. Tarih boyunca insanlara yol gösteren, etrafına ışık saçan cisimler olarakta yorumlanmıştır. İnsanlar yıldızları olan merakı seyirlik ve yol gösterici olmuştur. Güneşimiz dışında diğer yıldızların tümü dünyamızdan çok küçük görünürler. Gözle detaylı incelenmeyecek kadar küçük görünürler. Yıldızların yaydığı ısı ve ışık kaynağından sadece ışığı dünyamıza ulaşmaktadır.
Yıldızları tanımlamak ve özelliklerine göre birbirinden ayıran bilim dalı astronomidir. Gökcisimlerini araştırmakta görevli olan astronomi bilim dalında görevli kişilere astronom denir. Evrendeki cisimleri incelemek için teleskop, radyo teleskop, uzay mekikleri, gözlemevleri, uzay istasyonları araçlarını kullanırlar. NASA (National Aeronautics and Space Administration) uzay araştırmasın da dünyamıza öncülük eden Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi’dir. Evrendeki gökcisimlerinin tanımlanmasında NASA görev yapar.
Yıldızların varlığı insanların evren hakkında bilgi sahibi olmasında önemlidir. Yıldızlıkların uzaklıkları ve diğer gökcisimlerini tanımalarında yardımcı olur. Evrenin büyüklüğüne dair fikir sahibi olmak, diğer gezegenlerin oluşumları, evrendeki gaz ve toz bulutlarının kaderini öğrenmemizde yıldızlardan yararlanırız.
İçindekiler
Yıldız Nasıl Oluşur
Evrende sonsuz sayıda yıldız bulunur. Her gün milyarlarca yıldız ölürken milyarlarca yıldız doğuyor. Yıldızlar evrendeki birçok gökcismi gibi devasa gaz ve toz bulutlarının arasında oluşuyor. Bulutsular milyonlarca yıl boyunca hareketsiz kalırlar. Yıldızların doğuşu bir başka yıldızın ölümünden ortaya çıkan şok dalgası veya kuyruklu yıldızın geçişi sırasında bulutsudaki partiküllerin birbirlerine kümelenmeye başlamasıyla olur. Oluşan kümeler diğer maddelerden daha fazla kütle çekimsel etkiye sahip olduğundan kendisine çekmeye başlıyor. Kümede ne kadar madde toplanırsa o kadar yoğunlaşıp ısınıyor. Bir yıldızın oluşumu milyonlarca yıl sürer. Isınma 7 milyon kelvin sıcaklığa ulaşmasıyla nükleer füzyon gerçekleşir. Doğan cüce yıldız bulutsudaki gaz ve toz partiküllerini çekim kuvveti uygulayarak büyümeye devam eder.
Yıldızların ihtişamlı ölümü süpernova patlaması ile olur. Yıldızın çekirdeğindeki enerjinin tükenmesiyle kütlesi çekirdeğine doğru akar. Çekirdekteki yoğunluk artmasıyla çekirdek kendi içine çökmeye başlar. Büyük kütleli yıldızlar yoğun ve sıkı gökcismine dönüşerek karadelikleri oluştururlar. Yeterince büyük olmayan yıldızlar süpernova patlaması gerçekleştirerek evrene ışık ve toz bulutu yayarlar. Milyonlarca yıl sonra yeni yıldız ve gezegenler oluşturacak bulutsular meydana gelir.
Yıldızların Özellikleri
Evrende milyarlarca yıldız özelliklerine göre birbirinden ayrılırlar. Yıldızlar kütle, sıcaklık ve büyüklüklerine sınıflandırılmışlardır. Yıldızların sıcaklıkları arttıkça yaşamlarının sonuna gelirler. Yıldızları sıcaklıklarına göre ayırmak için O, B, A, E, G, K, M harfleri kullanılmıştır. Yıldızların rengi ne kadar kırmızıya yakınsa o kadar soğuk ve gençtir. En sıcak yıldızın rengi maviye doğru kayar.
Gökyüzüne baktığımızda yıldızların hareket ettiği gözükür fakat hareket etmezler. Dünyamız kendi ve güneşin etrafında dönüşüyle hareket ettiğini düşündürür. Evrendeki bazı yıldızlar hareket halindedir. Kuyruklu yıldızlar ve evrenin genişlemesiyle yıldızların birbirleri ile arasında olan genişliğin artmasıdır.
Yıldızların büyüklükleri güneşimizden milyonlarca kat daha büyük olabiliyor. Bulutsu ve çevresindeki diğer gezegenlerden kopardığı parçalarla kütlesini arttırırlar. Astronomlar eskiden bu konuda detaylı bilgiye sahip değillerdi. Uzayı araştırmak için kullandıkları araçlar geliştikçe yıldızların büyüklükleri konusunda fikir sahibi olmuşlardır.
Yıldızların ömrü kütlesi ve çekirdeği ile doğru orantılıdır. Yıldızların parlaklığı kütlesine göre değişkenlik gösterir. Büyük kütleli yıldızlar öldüğünde nötron yıldızına dönüşürler. Yıldızların en kısa ömrü milyonlarca yıl sürmektedir. Doğduğunda genç bir yıldız olana kadar milyonlarca yılı bulmaktadır. Güneşimizin ömrü milyarlarca yıl olarak ifade ediliyor. Yıldızlar sahip olduğu enerjiyi tüketerek yaşamlarına devam ederler. Nükleer füzyon yıldızların yakıtıdır. Yakıtı bittiği zaman içine çökerek kaderini belirler. Yeniden bir karadelik ile doğabilirken ölerek bir bulutsuya yol açabilir.
Yıldız Kayması Nedir
İnsanlar yaşamları boyunca atmosferde gerçekleşen olayları farklı farklı yorumlamışlardır. Atmosferde gördükleri parıltıyı yıldız sanarak dilekler tutmuşlar ve umutlar bağlamışlardır. Atmosferde gerçekleşen parıltı aslında meteor yağmurudur. Meteorlar dünyanın çekim alanına girdiğinde atmosferde sürtünme etkisine maruz kalır. Hızla yanan meteor parçaları atmosferde kayan bir yıldız gibi ışık oluşturur. Dünyanın atmosferine giren küçük meteor parçaları kuyruklu yıldızlar ve gezegenlerden kopan parçalardır.
Dünya küresel merkezli tek çekirdek oluşumlu bir yıldızdır. Tek çekirdekli merkezli oluşum yıldızlar çift çekirdek oluştuğu zaman parçalanırlar. Yüzeyde gördüğümüz demir, krom, altın, bakır gibi elementler merkezi ısı, basınç altında oluşur. Hiç bir zaman yüzeye çıkamaz.